Có người nước Sở đi đò qua sông. Khi ngồi đò, vô ý, đánh rơi thanh gươm xuống
sông. Anh ta vội vàng đánh dấu vào mạn
thuyền, nói rằng: "Gươm ta rơi ở chỗ nầy đây".
Lúc thuyền đỗ vào bến, anh ta cứ theo
chỗ đánh dấu, lặn xuống nước tìm gươm. Thuyền đã đi đến bến, chớ gươm rơi đâu thì vẫn
ở đấy, có theo thuyền mà đi đâu? Tìm gươm như thế, chẳng khờ dại lắm ư!
Lời Bàn:
Thanh gươm rơi xuống sông, thì ở ngay
chỗ rơi. Nếu muốn tìm thấy gươm, tất
phải lặn ngay xuống chỗ rơi mà tìm. Chớ
sao lại đánh dấu vào thuyền, đợi đến lúc thuyền đỗ vào bến, mới lặn xuống bến
tìm? Người tìm gươm nầy có khác nào như người đánh đàn sắt đem gắn cả ngựa lại,
tưởng ngựa không di dịch được là các âm vận tự nhiên điều hòa được đúng! Than
ôi! người cố chấp bất thông, chỉ câu nệ biết giữ chặt một cái đã nắm chặt trong
tay, chớ không hiểu nghĩa chờ "thời" là gì?
Lã Thị Xuân Thu: Sách của Lã Bất Vi
làm. Lã Bất Vi người đời nhà Tần thời
Chiến quốc, trước là lái buôn to, sau làm tướng, chính là cha đẻ của Tần Thủy
Hoàng. Khi làm quyển Lã Thị Xuân Thu
xong, Bất Vi đem treo ở cửa Hàm Dương, nói rằng "Ai bớt được, hay thêm
được một chữ, thì thưởng cho ngàn vàng".
Sở: một nước lớn thời Xuân Thu ở vào
vùng Hồ Bắc, Hồ Nam
Thanh gươm: tục xưa người ta đi đâu
cũng hay đeo gươm để thủ thân mà lại giữ lễ nữa.