Lời dẫn

Việc làm thuốc có quan hệ đến tính mạng con người. Nhưng đời người làm thuốc thường cho là dễ, mà tôi làm thuốc lại tự cho là rất khó. Vì sao vậy?

Người đời luận chứng bệnh chỉ mò mẫm chứng ngọn mà thôi. Còn lý do vì đâu mà sinh ra chứng ấy thì không chịu tìm tra các phương thư, chỉ chấp nhất dựa vào những phương cố định. Còn có khi dùng phương đó cũng không có nghiên cứu kỹ càng. Nên gặp chứng nhẹ may mà chữa trúng thì tự cho là thần thánh, gặp phải chứng hư không may mà chữa lầm cho người ta rồi đổ cho số mệnh, đều là những hạng người có lòng vụ lợi chỉ đem tai hại cho người. Nên không lạ gì họ cho nghề làm thuốc là dễ. Tôi thì không như thế, trước thì sợ cho thân mình bị bọn lang băm làm hại. Mới quyết chí học thuốc, rộng tìm những sách vở đời trước góp thêm ý kiến của mình vào xếp lại thành sách.


Muốn học về kinh lạc thì thấy rõ ở tập Trị yếu. Muốn học về mạch quyết thì rõ ở tập Quan miện. Song lẽ mọi bệnh đều bắt đầu từ Thương hàn thì cũng có tóm tắt ở tập Đại thành.

Các chứng nguy hiểm không gì bằng bệnh đậu mùa thì có ở tập Mộng trung giác đậu. Thuốc chữa cho trẻ em là rất khó thì có ở tập Ấu Ấu, nói rõ về cách xét nghiệm và xem sắc của tiểu nhi. Còn như môn thai sản đã sẵn có bài Bảo sản ca quát của Phùng Thị đem thêm bớt mà dùng, đây không cần nhắc lại. Tất cả những loại này, nghiên cứu kỹ càng, suy nghĩ ráo riết, hết sức tìm ý nghĩa sâu xa của Hiên Kỳ, mười phần mới được một.

Tôi từ 30 đến 40 tuổi mới biết làm thuốc, từ 40 đến 50 tuổi mới ít lầm, từ 50 đến 60-70 tuổi mới khỏi lầm. Có khi gặp phải những bệnh không chữa được đều nói rõ trước với người ta mới khỏi hối hận về sau.

Thuốc khó như thế mà mình biết được thuốc là khó. Nên tôi nói làm thuốc rất khó không phải không có bằng chứng. Huống chi tôi tuy làm thuốc mà không muốn chữa cho mọi người, vì sợ chữa nhiều thời sai lầm nhiều, sai lầm nhiều thì thất đức nhiều, chẳng hóa ra làm phúc mà xúc lấy vạ. Cho nên tôi không phô trương tủ thuốc, không bầy đặt dao cầu, khi bước chân ra rất thận trọng, khi bốc thuốc không bừa bãi.

Riêng đối với họ hàng, làng xóm và học trò vì nghĩa tình bất đắc dĩ không thể chối từ được thì không cứ người lớn trẻ con, hoặc cho thuốc hoặc cho đơn, tiền thuốc muốn trả nhiều ít thế nào cũng được. Đó là sự học thuốc của tôi cắt chữa cho thân mình, cho nhà mình chứ không phải làm thầy thuốc để sinh sống, để vụ lợi. Song nghĩ rằng biết thuốc đã là khó, mà khi đã thâu tóm được những chỗ khó ấy có phải chỉ để riêng cho mình thôi ư? Vì vậy tôi trình bày những chỗ tôi thu lượm được để làm bài huấn.

HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG