A Lưu là
một tên tiểu đồng nhà ông Chu Nguyên Tố. Nó thực là ngây ngô, không được việc gì cả, mà
ông Nguyên Tố vẫn nuôi nó suốt đời.
Lúc ông
bảo nó quét nhà, nó cầm chổi quanh quẩn suốt buổi mà không sạch được một cái
buồng con. Ông giận mắng, thì nó quăng
chổi xuống đất, lẩm bẩm nói: "Ông quét giỏi, thì ông phiền tôi làm
gì!"
Khi ông
đi đâu vắng, sai nó chực ngoài cửa, dù khách quen đến, nó cũng không nhớ được
tên ai. Có hỏi, thì nó nói: "Người
ấy lùn mà béo. Người ấy gầy mà lắm râu. Người ấy xinh đẹp. Người ấy tuổi tác và chống gậy. . . " Ðến
lúc nó liệu chừng không nhớ xuể, thì nó đóng cửa lại, không cho ai vào nữa.
Trong
nhà có chứa một ít đồ cổ như chén, lọ, đỉnh, đôn. Khách đến chơi, nó đem bầy ra cho xem. Lúc khác về, nó lén đến gõ các thứ ấy, mà nói:
"Những cái này có khi bằng đồng mà sao nó đen xì lại như thế này!"
Rồi nó chạy đi lấy cát, lấy đá, lấy nước để đánh.
Nhà có
cái ghế gãy chân, ông sai đi chặt cành cây có chạc, để chữa lại thì nó cầm búa,
cầm cưa đi khắp vườn. Hết ngày, về, nó
chìa hai ngón tay làm hiệu mà nói: "Cành cây có chạc đều chỉa trở lên cả,
không có cành nào mọc chúc xuống đất. " Cả nhà ai cũng phải phì cười.
Trước
sân có vài cây liễu mới trồng. Ông sợ
trẻ láng giềng đến nghịch hỏng, sai nó trông nom giữ gìn, đến lúc nó vào ăn
cơm, thì nó nhổ cả cây lên mà cất đi một chỗ.
Công
việc nó làm, nhiều chuyện đáng bật cười như thế cả.
Ông
Nguyên Tố là một người viết chữ chân tốt mà vẽ lại giỏi lắm. Một hôm, ông hòa phấn với mực để vẽ, thấy A
Lưu đấy, nói đùa với nó rằng: "Mày có vẽ được không?"
A Lưu
đáp: "Khó gì mà không vẽ đươc. " Ông bảo vẽ thì A Lư vẽ nét đậm, nét
nhạt, nét xa, nét gần, như người xưa nay vốn đã biết vẽ. Ông thấy vậy thử luôn mấy lần, lần nào A Lưu
vẽ cũng được như ý cả.
Tự bấy
giờ, ông dùng dến A Lưu luôn không lúc nào là rời ra nữa. Sau A Lưu nổi tiếng là một nhà danh họa.
LỜI BÀN:
Quét nhà
suốt buổi không sạch được cái buồng con, trồng cây lúc ăn cơm, nhổ cả cây đem
vào, người mà ngốc như thế, thì bảo còn dụng làm được gì nữa! Tuy vậy không nhớ
tên người, chỉ nhớ hình người, thấy cành mọc lên, không thấy cành chúc xuống,
xem đồ vật biết phân biệt đồng hay đất, thế đủ hay A Lưu có cái trí khuynh
hướng về nghề vẽ vậy. Ôi! gỗ mục vứt đi
người kiếm củi vẫn nhặt, đá cuội là xấu, tợ ngọc vẫn dùng, trong trời đất thì
không có vật gì là vật bỏ đi, huống chi là người ta tinh khôn hơn vạn vật, lại
không được một điều gì khả thủ ư? A Lưu ngây dại, tưởng là người bỏ đi, thế mà
được nổi tiếng về nghề họa, cũng nhờ ông Nguyên Tố có lượng bao dung, biết dụng
nhân như dụng mộc. Xem bài này thì cha
mẹ dạy con, thầy dạy học trò chẳng nên tìm rõ cái sở trường của mỗi đứa mà dẫn
dụ, mà luyện tập nó mặt ấy, ngay tự lúc còn trẻ tuổi, để cho nó may có cơ thành
tài được ru! Ðã đành: Thiên địa vô khí vật, thánh nhân vô khí nhân, nhưng cốt
phải biết: nhân tài nhi đốc, (tùy theo cái tài mà bồi bổ khải phát cho nẩy nở
ra) thì tài mới thành được.
CHÚ
THÍCH:
Tiểu
đồng: thằng nhỏ giúp việc.
Chữ
châu: lối chữ nho viết phân minh từng nét.