Dân đất
Nghiệp có tục cứ mỗi năm góp tiền mua một người con gái ném xuống sông để làm
vợ cho Hà Bá. Sự mê tín ấy có đã lâu
ngày, không ai phá nổi. Lúc ông Tây Môn
Báo, đến làm quan ở đấy, ông thân hành ra đứng làm chủ lễ cưới cho Hà Bá. Trước mặt đông đủ cả bô lão, hào trưởng, ông
đồng bà cốt, ông cho gọi người con gái đến.
Ông xem mặt xong, chê rằng: "Người con
gái này không được đẹp! Ta nhờ bọn ông đồng xuống nói với Hà bá xin hoãn lại
hôm khác, để tìm người đẹp hơn". Ông lập tức sai lính khiêng một ông đồng quăng
xuống sông.
Một lúc,
ông nói: "Sao lâu thế này!" Rồi ông bảo đám bà cốt xuống nói hộ. Lập tức sai lính bắt một bà cốt ném xuống sông.
Một lúc,
ông nói: "Sao không thấy tin tức gì cả! Chừng lũ đồng cốt xuống nói không
nên lời. Dám phiền các cụ bô lão đi giúp
cho. Lại lập tức sai lính lôi một cụ vứt
xuống sông.
Một lúc,
ông nói: "Sao mãi không thấy về thế này! Bọn đồng cốt, bô lão dễ đi cũng
không được việc, phải nhờ đến bậc hào trưởng mới xong. "
Lúc bấy
giờ bao nhiêu người đều xám xanh mặt lại van lạy xin thôi. Tây Môn Báo nói: "Để thong thả ta xem đã.
. . " Mọi người run như cầy sấy. Một chốc ông mới bảo: "Thôi tha chọ Thế
là Hà bá không lấy vợ nữa rồi".
Thành
thử từ đây dân đất Nghiệp không ai dám nhắc đến truyện Hà bá lấy vợ nữa.
(Sử Ký)
Lời Bàn:
Sự mê
tín thường làm hư người, tốn của, nát nhà, có khi mất cả mạng, thật là tai hại.
Khi mê tín đã thành tục, thì khó lòng mà
phá nổi. Muốn phá, tất phải dụng tâm
khéo làm sao mới được. Ông Tây Môn Báo
sở dĩ mà phá nổi cái tục cưới vợ cho Hà bá là vì ông biết trừ tự cái gốc rễ;
tức là đám đồng cốt quàng xiên, bọn cường hào ngoan cố, xưa nay quen thói cổ
hoặc nhũng nhiễu người ta để kiếm ăn, để cầu lợi. Trừ hai hạng ấy để cứu vớt lương dân, chỉnh
đốn phong tục thật là công minh và cương quyết vậy.
Giải
nghĩa:
Nghiệp:
Tên một huyện đời nhà Hán tức là huyện Lâm Chương tỉnh Hà Nam bây giờ.
Tục:
Thói quen lưu truyền lâu ngày đã thành nếp. Hà bá: Thần ở dưới nước.
Mê tín:
Tin một cách mê muội không biết lẽ phải là thế nào nữa.
Tây Môn
Báo: Người nước Ngụy thời Chiến Quốc làm quan rất giỏi, trừ được hại, hưng được
lợi cho dân.
Thân
hành: Chính mình đi làm lấy một việc gì.
Bô lão:
Các cụ già.
Hào
trưởng: Kẻ có quyền thế, làm bực trên trong dân làng.