Nước Tấn
có kẻ hiếu lợi một hôm ra chợ gặp cái gì cũng lấy. Anh ta nói rằng: "Cái nầy tôi ăn được,
cái nầy tôi mặc được, cái nầy tôi tiêu được, cái nầy tôi dùng được. " Lấy
rồi đem đi. Người ta theo đòi tiền. Anh ta nói:
"Lửa
tham nó bốc lên mờ cả hai con mắt. Bao
nhiêu hàng hóa trong chợ tôi cứ tưởng của tôi cả, không còn trông thấy ai nữa. Thôi, các người cứ cho tôi, sau nầy tôi giàu
có, tôi sẽ đem tiền trả lại".
Người
coi chợ thấy càn dỡ, đánh cho mấy roi, bắt của ai phải trả lại cho người ấy. Cả chợ cười ồ. Anh ta mắng:
"Thế
gian còn nhiều kẻ hiếu lợi hơn ta, thường dụng thiên phương, bách kế ngấm ngầm
lấy của của người. Ta đây tuy thế, song
lấy giữa ban ngày so với những kẻ ấy thì lại chẳng hơn ư? Các ngươi cười ta là
các người chưa nghĩ kỹ!"
Lời Bàn:
Đã là kẻ
thấy của tối mắt, tham vàng bỏ nghĩa, thì dù ít, dù nhiều cũng là đáng khinh
cả, song đem những kẻ mặt to, tai lớn, vì ham mê phú quý mà lường thầy, phản
bạn, hại ngầm đồng bào so với những quân cắp đường, cắp chợ giữa ban ngày để
nuôi miệng thì tội đến nặng hơn biết bao nhiêu. Thế mà trách đời chỉ biết chê cười những quân
trộm cướp vặt chớ không biết trừng trị những kẻ đại gian đại ác.
Long Môn
Tử: tức là Tư Mã Thiên làm quan Thái Sư nhà Hán là một nhà sử ký có danh.
Hiếu
lợi: ham tiền của quên cả phải trái.
Lửa
tham: lòng tham muốn bốc lên làm ngốt người.
Mờ cả
hai con mắt: chỉ để cả vào của muốn lấy, ngoài ra không trông thấy gì nữa.
Thế
gian: cõi đời người ta ở.
Thiên
phương bách kế: mưu nầy, chước khác xoay đủ trăm nghìn cấp
Ban
ngày: lúc sáng sủa dễ trông thấy.