Đất Kiểm
xưa nay vốn không có lừa. Có người hiếu
sự, tải một ít lừa đến đấy nuôi. Lừa thả
ở dưới chân núi. Buổi đầu, hổ trong núi
ra, trông thấy lừa, cao lớn, lực lưỡng tưởng là loài thần vật mới giáng sinh. Lại thấy lừa kêu to, hổ sợ quá, cong đuôi chạy.
Dần dần về sau hổ nghe quen tiếng, thấy
lúc nào lừa kêu cũng thế lấy làm khinh thường.
Một hôm, hổ thử vờn, nhảy xông vào đầu lừa. Lừa giận quá, giơ chân đá, đá đi đá lại quanh
quẩn chỉ có một ngón đá mà thôi. Hổ thấy
vậy, mừng bụng bảo dạ rằng: “Tài nghệ con lừa ra chỉ có thế mà thôi!” Rồi hổ
gầm thét chồm lên, vồ lừa, cấu lừa, cắn lừa, ăn thịt lừa đoạn rồi đi.
(Liễu
Tôn Nguyên)
Lời bàn:
Bài này
có ý nói: Ở đời có lắm người, lắm sự, lúc mới biết cho là lạ, thì còn ưa, còn
sợ, đến lúc đã biết rõ rồi thì lại khinh thường, chẳng coi vào đâu nữa. Nhác trông ngỡ tượng tô vàng, nhìn ra mới biết
là chẫu chàng ngày mưa. Nhưng bài này
lại có ý chê người khờ dại không biết giữ thân cho kín đáo, để đến nổi người ta
dòm được tâm thuật của mình mà làm hại mình, như con lừa bị con hổ hại vậy. Những nhà làm văn bây giờ vẫn thường hay dùng
hai chữ “kiềm lô” (lừa đất Kiểm) để chỉ những người tài nghề kém cỏi, không có
gì lạ.
Giải
Nghĩa:
Kiểm:
nước Sở thời Chiến Quốc, tức là huyện Nguyên Lăng, tỉnh Hồ Nam ngày nay.
Hiếu
sự : hay bày việc, sinh việc.
Liễu Tôn
Nguyên: tên tự là Tử Hậu, tính nhanh tuyệt vời, văn chương nổi tiếng, đỗ Tiến
sĩ làm quan Thứ sử, là một bậc danh nhân đời nhà Đường.