Hiệu
qủa khác nhau
Mộc thông và thông
thảo đều là thuốc thanh nhiệt lợi tiểu thông hành kinh lạc. Nhưng thông thảo ngọt,
đắng, tinh hương, sắc trắng, khí vị nhẹ nhàng, chữa tiết phế lợi tiểu tiện, hạ
nhũ chấp, tuyên thượng khiếu.
Mộc thông vị đắng,
lực tiết giáng mạnh, sở trường tiết hào (!), kiêm thống khi huyết lợi cửu khiếu.
Chủ
trị khác nhau
1.
Mộc
thông chủ tâm nhiệt - thông thảo chủ thấp ôn
Mộc thông đắng, hàn
vào tâm kinh - có khả năng tiết tâm hỏa, thích nghi dùng chữa các bệnh tâm nhiệt.
Như "Thánh huệ
phương" bài mộc thông tán gồm mộc thông, thăng ma, mạch đông, chi mẫu, tô
giác, hạnh nhân, trích cam thảo, chi tử nhân trị tiểu nhi bụng nóng không có nước
mũi, nước mắt, miệng khô lâm táo, nằm ngủ không yên.
"Tiểu nhi dược
chứng trực quyết" bài đạo xích tán có sinh địa hoàng, cam thảo, mộc thông
già trực diệp trị tâm kinh nhiệt thịnh, miệng khát, mặt đỏ trong lòng phiền nhiệt,
tiếu tiện ít, đỏ (đái đỏ: máu).
Thông thảo khinh
thanh - là thuộc vào phế kinh lợi thủy, dùng cho tất cả các chứng thấp nhiệt
Như "thấp bệnh điều biện" bài tam nhân thang gồm hạnh nhân, bán hạ,
hoạt thạch, ý dĩ nhân thông thảo, bạch khấu nhân, trúc diệp, hậu phác trị bệnh
thấp ôn, đầu đau, thân thể nặng, sác mặt vàng, nhợt, bụng buồn, không đói, sau
giờ ngọ thân nóng, lưỡi trắng, không khát.
2.
Mộc
thông chủ thủy thũng, cước khí (ngứa, phù)
Thông thảo trị hoàng thủy
Mộc thông và thông
thảo đều có khả năng trị thủy thũng.
Về lợi thủy, so với
thông thảo thì mộc thông mạch hơn nhiều cho nên dùng nhiều hơn. Nhưng
"Chính trị chuẩn thằng" Bài lâm bạch tán có bạch khiên ngưu, tang bạch
bì bạch truật, mộc thông, trần bì, cam thảo, trị trẻ con mới bị bệnh chân tay,
da phù trướng, đại tiểu tiện không thông. Dùng bài mộc thông tán gồm có mộc
thông, tô diệp, chư linh tang bạch bì, binh lang, xích phục linh. Trị cước khí,
nửa người bị thũng trướng, ho xuyễn cấp, buồn phiền.
Thông thảo lợi thủy
mà không gây thương tổn. Có thể dùng chữa bệnh hoàng thũng (phù da vàng). Như
"tiểu nhi vệ sinh tổng vi luân phương" có bài thông thảo tán gồm có
thông thảo, chư linh, gia địa long, một ít sạ hương, để chữa bệnh toàn thân
vàng, phù trắng da bóng lên. Bài này cũng chữa được thận sưng (phù do thận).
3.
Mộc
thông chủ trị tý thống thấp khớp tê liệt bên sườn đau như dùi đâm, thông thảo
trị bệnh mũi tê dại, thịt đau.
Mộc thông ''thanh lợi
thấp nhiệt'' thông khí huyết, lợi cho khớp xương. Cho nên có thể đùng chữa các
bệnh tê liệt đau đớn, đến bệnh khí trệ huyết ứ, gân cốt bên sườn đau nhói như
dùi đâm. Như ''Mạch nhân chứng trị" có bài mộc thông ẩm gồm có mộc thông,
trần bì, tô ngạnh, cam thảo, gia sinh khương, đại táo để chữa bệnh hiếp thống,
sườn đau sưng bành trướng lên. Mộc thông chữa khớp xương co duỗi khó khăn, đau
đớn có thể cùng với nhẫn đông đằng, liên kiều, y dĩ, hoàng bá phối hợp dùng;
cũng có thể dùng một mình cũng được.
Thông thảo thống phế
khiếu, cho nên dùng chữa bệnh mũi đau, tê, thịt đau. Như "Chứng trị chuẩn
thằng” có bài thông thảo cao, gồm thông thảo, tế tân, phụ tử nướng, chữa bệnh
mũi đau. mọc thịt, không ngửi thấy thơm, thối.
4. Thông thảo chữa tía sữa không thông.
Mộc thông chữa kinh bế
Mộc thông và thông
thảo đèu là vị thuốc chữa tia sữa không thông. Mộc thông còn thông được khí huyết
cho nên chữa được khí trệ, huyết ứ, kinh bế. Như "Bản thảo kinh sơ” trị
đàn bà kinh bế. đến kinh nguyệt không đều dùng mốc thông, ngưu tất, sinh địa
hoàng, huyền hồ sách, cùng sắc uống.
Đặc
thù sử dụng khác nhau
Mộc thông thông huyết
mạch ''Thương hàn luận" bài đương quy tứ nghịch thang, gồm có đương quy,
quế chi, thược dược, tế tân mỗi vị 3 lạng, trích cam thảo, thông thảo, mỗi vị
hai lạng, đại táo 25 qủa, cho nước đun kĩ, bỏ bã, chia làm 3 lần uống để chữa bệnh
huyết hư bị cảm hàn, chân tay lạnh toát (quyết lạnh) lưỡi có rêu trắng, mạch rất
nhỏ gần như hết. (Bản phương thông thảo thực chỉ mộc thông).
Thông thảo triết phế
khiếu, dùng chữa mũi tắc. Như "Tam nhân phương" có bài thông thảo tán
trị mũi đau, khí tắc không thở được, không ngửi thấy thơm, thối, lại có thịt mọc
lên. Dùng thông thảo, tế tân, phụ tử các vị bằng nhau, tán nhỏ, cho một ít bọc
vải mỏng để vào trong mũi.